توضیحات

دقیق نیست بگوییم تصویر سینماتوگرافیک در زمان حال است. آنچه تصویر «بازنمایى» مى‌کند در زمان حال است، ولى نه خود تصویر، زیرا در سینما، همچنان که در نقاشى، خود تصویر همواره از آنچه بازنمایى مى‌کند متمایز است. خود تصویر نظامى است از روابط زمانى، که زمان حال متغیر تنها یکى از نتیجه‌هاى آن است. فکر مى‌کنم تارکُفسکى نیز همین مسئله را مد نظر داشت وقتى تمایز میان تدوین و نما را به چالش کشید و سینما را به منزله‌ى «فشار زمان» در یک نما تعریف کرد. (از متن کتاب صفحه ۲۰ تا ۲۱)

مترجم کتاب مغز یک صفحه‌نمایش است دست به گزینش و گردآوری مقالاتی از ژیل دلوز فیلسوف شهیر فرانسوی زده‌است که همگی حول محور سینما و علاقه‌ی این فیلسوف تاثیرگذار به سینما می‌چرخند. این مقالات به طور کلی از دو کتاب گپ‌وگفت‌ها و دو رژیم جنون دستچین شده اند. با این حال چندتایی از آن‌ها پیش‌تر در دهه‌ی ۱۹۷۰ در کایه دو سینما نیز منتشر شده بودند، و همان‌طور که مترجم در مقدمه توضیح داده برخی از آن‌ها را می‌توان چون مقدمه‌ای دید برای ورود به دو کتاب مهم دلوز در‌باره‌ی سینما، یعنی تصویرـ‌حرکت و تصویرـ‌زمان. کتاب حاوی چهار گفت‌وگو با دلوز درباره‌ی سینما و یک نامه است که دلوز به سرژی دنی به مناسبت انتشار کتابش نوشته، به علاوه‌ی تک‌نگاری‌ که دلوز درباره‌ی فیلم دسته‌ی چهار نفره ساخته‌ی ژاک ریوت نوشته است. دلوز فیلسوفی اساساً رادیکال و خلاق است که نگاهش به سینما تاثیر ماندگاری بر فهم سینما و همین‌طور فهم فلسفه به‌واسطه‌ی سینما داشته است. او در «پرتره‌ی فیلسوف در مقام یک سینما رو» در پاسخ به این پرسش که «شما ارزشِ اصالت را دقیقاً چگونه می‌فهمید؟» می‌گوید: «اصالت تنها معیار یک اثر است. اگر احساس نمی‌کنید که چیزی نو دیده‌اید، یا چیزی نو برای گفتن دارید، چرا می‌نویسید، چرا نقاشی می‌کشید، چرا فیلم می‌سازید؟ به همین ترتیب، در فلسفه اگر سراغ ابداع مفاهیم نو نمی‌روید چرا می‌خواهید فلسفه ورزی کنید؟» ( نشر بان )

اندیشه و تصویر

«مغز یک صفحه نمایش است»، شامل متن‌هایی از ژیل دلوز است که با ترجمه پویا غلامی به فارسی منتشر شده است. متن‌های حاضر در این کتاب، از دو کتاب «دو رژیم جنون» و «گپ‌وگفت‌ها» انتخاب شده‌اند و فرمی قطعه‌وار دارند. از کتاب اول، تمام مقالات سینمایی و از کتاب دوم متون فصل دوم‌‌اش که به سینما مربوط است گزینش شده‌اند. مترجم در بخشی از مقدمه‌اش درباره گزینش متون حاضر در این کتاب نوشته: «پیشاپیش واقف‌ایم که این فرم از گزینش و مفصل‌بندی این جرقه‌های آنی، جز در پرتو مطالعه آثار اصلی دلوز، و سنت نیچه‌ای- اسپینوزایی پشت آن، ره به جایی نخواهد برد… بااین‌حال، کوششی است برای ترسیم برخی خطوط نو ورای نقدهای فاقد روش‌مندی، یا در بهترین حالت محفلی، روانکاوانه یا فمینیستی. پس قسمی از آرای دلوز در مورد اندیشه و تصویر را نشانه رفته‌ایم و امیدواریم در کنار دیگر آثاری که از دلوز به فارسی برگردانده شده و می‌شوند، به ساخت فضایی برای امکان‌ها، بینش‌ها و اتصالات نو راه بریم؛ همان‌که دلوز آفرینش شیوه‌ای جدید از طرح مساله می‌خواند.» سه متن اول کتاب با عناوین «سینما یک، نمایش نخست»،
«تصویر-حرکت» و «تصویر- زمان» مقدمه‌های کوتاه و فشرده‌ای‌اند که دلوز بر دو کتاب سینمایی‌اش نوشته و به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جهان ابداعی‌اش، تصویر- حرکت و تصویر- زمان، عمل می‌کنند. بعد از این سه متن، چهار نمونه از گفت‌وگوهای مهم دلوز درباره سینما آورده شده که به اعتقاد مترجم، برخی پرسش‌ها یا کج‌فهمی‌های احتمالی درباره کار دلوز در «سینما یک» و «سینما دو» را تا حدی روشن می‌کند. سپس، تک‌نگاری دلوز بر کار ژاک ریوت در فیلم «دسته چهارنفره»، نامه‌ای از دلوز به مناسبت انتشار کتابی سینمایی از سرژ دنی، و یک تک‌نگاری دیگر بر فیلم دنیل اشمیت، «سایه فرشتگان»، انتخاب و ترجمه شده‌اند.

نسیم آصف

روزنامه شرق شماره ۲۸۲۱ – ۱۳۹۵ چهارشنبه ۱۸ اسفند

«بان»،‌ نشری تازه در نمایشگاه کتاب؛

از اینجا تا ابدیت

نشر بان به‌تازگی کتاب‌هایی را چاپ یا تجدیدچاپ کرده که به حوزه‌های مختلفی، از تاریخ عکاسی گرفته تا سینما،‌ مربوط‌اند. «مغز یک صفحه نمایش است»، عنوان یکی از این کتاب‌هاست که گزیده‌ای از مقاله‌های ژیل دلوز را دربر گرفته و توسط پویا غلامی به فارسی ترجمه شده است. این کتاب که در فاصله‌ای اندک به چاپ دوم هم رسیده، متن‌هایی را از دو کتاب «دو رژیم جنون» و «گپ‌وگفت‌ها» دربر گرفته که همگی فرمی قطعه‌وار دارند. تمام مقالات سینمایی «دو رژیم جنون» و فصل دوم «گپ‌وگفت‌ها» که به سینما مربوط است در این کتاب انتخاب و ترجمه شده‌اند.
عناوین بخش‌های این کتاب عبارتند از: «سینما یک، نمایش نخست»، «تصویر- حرکت»، «تصویر- زمان»، «پرتره فیلسوف در مقام یک سینمارو»، «اندیشه و تصویر»، «تردیدهایی درباره امر خیالی»، «مغز صفحه نمایش است»، «سه پرسش درباره شش در دو اثر گدار»، «سه دایره ریوت»، «نامه به سرژ دنی: خوش‌بینی، بدبینی و سفر» و «یهودی ثروتمند». آن‌طور که در توضیحات مترجم آمده؛ سه متن نخست، مقدمه‌هایی بس فشرده‌اند که دلوز بر دو کتاب سینمایی‌اش نوشته است و به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به جهان ابداعی‌اش، «تصویر- حرکت» و «تصویر- زمان»، عمل می‌کند؛ بعد به‌ترتیب، چهار نمونه از مهم‌ترین گفت‌وگوهای دلوز درباره سینما، بعضی پرسش‌ها یا کج‌فهمی‌های احتمالی درباره کار دلوز در «سینما یک» و «سینما دو» را تا حدی روشن می‌کنند. سپس، تک‌نگاری دلوز بر کار ژاک ریوت در فیلم «دسته چهارنفره»(۱۹۸۸)، نامه‌ای از دلوز به بهانه انتشار کتابی سینمایی از سرژ دنی، و تک‌نگاری دیگری بر فیلم دنیل اشمیت، «سایه فرشتگان» (۱۹۷۶) قرار دارند.

نسیم‌آصف

روزنامه شرق، شماره ۲۸۵۸ – ۱۳۹۶ دوشنبه ۱۸ اردیبهشت